W księgarniach i w siedzibie Wieluńskiego Towarzystwa Naukowego dostępna jest już najnowsza publikacja wydana przez WTN, czyli „Prawda o Czterech Przyczynach Klęsk Królestwa Polskiego”.
W połowie kwietnia ukazał się 32. tom Biblioteki Wieluńskiego Towarzystwa Naukowego. Książka jest wydaniem w łacińskim języku oryginału i przekładzie na język polski tekstu starodruku rozprawy politycznej noszącej tytuł Veritas quattuor causis demonstrata calamitatum Regni Poloniae, który można przetłumaczyć jako Prawda o czterech przyczynach klęsk Królestwa Polskiego.
Rozprawa ta, znana w dwóch wydaniach z 1661 i 1662 r., ukazała się w oficynie drukarskiej Kolegium Jezuickiego w Kaliszu. Jej autorem jest Stanisław Kazimierz Kożuchowski, wielkopolski średniozamożny szlachcic, żyjący w latach ok. 1620-1670/1671, rodzinnie związany z Ziemią Wieluńską, urodzony prawdopodobnie w Mokrsku, absolwent Kolegium Jezuickiego w Kaliszu, następnie właściciel dóbr Bobry, Karsy i Wierzchosław w pow. kaliskim. W latach 1657-1670 zajmował się on czynnie polityką, jako marszałek sejmiku kaliskiego województw poznańskiego i kaliskiego, poseł na kilka sejmów, żupnik bydgoski, stolnik kaliski, komisarz i deputat sądowy do spraw podatkowych, skarbowych i granicy państwowej z wyznaczenia średzkich sejmików województw poznańskiego i kaliskiego i sejmów, członek Wielkiej Komisji Rzeczypospolitej do rozmów z delegacją Rosji w sprawie zawarcia i podpisania rozejmu pokojowego, zawartego ostatecznie w Andruszowie w 1667 roku. Jego karierę polityczną zakończyło wystąpienie na sejmie nadzwyczajnym w 1670 r., będącym terenem rozgrywki między partią francuską a niedawno wybranym królem Michałem Korybutem Wiśniowieckim(1669-1673) i obozem staroszlacheckim, jako stronnika francuskiego. Z powodu przekroczenia wtedy danej mu wcześniej instrukcji sejmikowej wraz z 5 innymi wielkopolskimi posłami został uznany na sejmiku relacyjnym średzkim 20 V 1670 r. za jednego z zamachowców na rządy nowego króla.
Dziełko S.K. Kożuchowskiego, będące w zamiarze autora wstępem do większego Traktatu o naprawie Rzeczypospolitej, przedstawia w czterech rozdziałach najważniejsze jego zdaniem przyczyny upadku Królestwa Polskiego (Rzeczypospolitej), a mianowicie: nieporozumienia, czyli różnicę zdań między władcą a poddanymi, ubieganie się o urzędy i staranie o sprawy prywatne, powodowane przez egoistyczne ambicje i dążenie do prywatnych korzyści majątkowych kosztem dobra publicznego, niewłaściwy dobór osób na ministrów przez władcę i funkcje poselskie oraz nie utrzymywanie tajemnicy w polityce państwa. Na poglądy S. K. Kożuchowskiego, dotyczące wzmocnienia władzy króla i ograniczenia liberum veto poza jego wiedzą, czerpaną m.in. z obserwacji, miały także – jak się wydaje – wpływ antymagnackie nastroje panujące w rodzinnej ziemi wieluńskiej, gdzie ekonomiczna i polityczna przewaga bogatej i średniej szlachty objawiała się m. in. w tym, że sejmiki przedsejmowe i deputackie tej ziemi od 1611 r. aż do schyłku Rzeczypospolitej decydowały o wyborze posłów na sejm i sędziów do Trybunału Koronnego większością głosów oraz potępiały zrywanie sejmów, dając tym wyraz wyrobienia obywatelskiego.
Rozprawa S. K. Kożuchowskiego zasługuje na powtórne wydanie we współczesnym opracowaniu naukowym z kilku powodów. Po pierwsze, ze względu na wysoką ocenę jej treści na tle polskiego piśmiennictwa politycznego XVII w. przez kilku współczesnych historyków polskich, na czele z jej odkrywcą Władysławem Czaplińskim. Zwracają oni uwagę, że zawarte w niej postulaty reform ustroju państwa polsko-litewskiego poprzez radykalne usunięcie liberum veto i ograniczenie przewagi magnackiej w składzie senatu, drogą mianowania przez króla na senatorów ludzi spośród niezależnej ekonomicznie średniej szlachty oraz wzmocnienie władzy królewskiej i patriotyczna postawa autora wyróżniają go pozytywnie na tle innych pisarzy politycznych swego czasu. Za potrzebą takiej jej publikacji przemawiają także: pochodzenie S. K. Kożuchowskiego z ziemi wieluńskiej i jego związki z nią oraz z ziemią kaliską, walory literackie, w tym i stylistyczne i wielka rzadkość jej starodruku (zachowały się tylko w 4 egzemplarze pierwszego wydania – 3 w Polsce i 1 w Wielkiej Brytanii). Wieluńskie Towarzystwo Naukowe, a także wydawca i tłumacze dziełka S. K. Kożuchowskiego mają nadzieję, że jego publikacja zainteresuje nie tylko historyków, ale także szersze grono miłośników historii i pomoże im poznać głębiej dzieje I Rzeczypospolitej (a zwłaszcza jej myśli politycznej), a także regionów wieluńskiego i kaliskiego w XVII w.
– mówił dr Zbigniew Chodyła.
Na okładce książki zamieszczono m.in. zmodyfikowaną winietę strony tytułowej poematu Macieja Głoskowskiego „Griselida” z 1641 roku i herby Ziemi Wieluńskiej i Kaliskiej w dobie panowania Wazów.
